Het capaciteitstarief: wie hoge pieken veroorzaakt, betaalt meer

Op 1 januari 2023 (datum nog onder voorbehoud) verandert de elektriciteitsfactuur voor iedereen die in Vlaanderen woont en over een digitale meter beschikt. Een belangrijk onderdeel hiervan is de invoering van het capaciteitstarief, een initiatief van de Vlaamse energieregulator VREG. Met het nieuwe tarief zal netbeheerder Fluvius het piekverbruik zwaarder laten doorwegen. Met andere woorden: hoe meer je het netwerk belast, hoe meer je betaalt voor je energiedistributie.

Waarom wordt het capaciteitstarief ingevoerd?

We evolueren naar een groenere, CO2-arme samenleving. Dat betekent onder meer dat we voor de verwarming van onze huizen (warmtepompen) en voor ons vervoer (elektrische wagens) steeds meer gebruik zullen maken van elektriciteit in plaats van fossiele brandstoffen.

Daardoor zullen we het distributienet méér en anders gebruiken én dat zorgt voor almaar grotere piekbelastingen, waardoor het net mogelijk overbelast geraakt. Om dat effect tegen te gaan, zullen distributiebeheerders zware investeringen moeten doen. Denk aan dikkere kabels voor de distributie van stroom. Dat kost miljarden euro’s, waardoor elektriciteit voor alle Vlaamse gezinnen en bedrijven onbetaalbaar zou worden.

Om dat te voorkomen, wil de regulator iedereen aanmoedigen om het elektriciteitsnet efficiënt te gebruiken. Het capaciteitstarief zal ervoor zorgen dat wie hoge pieken veroorzaakt meer zal betalen dan wie zijn verbruik spreidt. Vooral voor wie bepaalde ‘zware verbruikers’ heeft, zoals een warmtepomp of een elektrische wagen, wordt het belangrijk om het gebruik ervan te spreiden en de installatie slim aan te sturen.

De verbruikspiek moet naar beneden

Het is dus zaak om de verbruikspiek zoveel mogelijk proberen af te vlakken. Je kunt het vergelijken met een stuwdam en een rivier. In beide gevallen stroomt er per dag evenveel water door. Maar waar de stuwdam op sommige momenten veel water in één keer laat doorstromen, gebeurt dat in een rivier continu op een gelijkmatig tempo. Met het capaciteitstarief moeten we ons stroomverbruik dus eigenlijk van een stuwdam naar een rivier laten evolueren. Het verschil tussen dag- en nachtverbruik bedraagt vandaag maar liefst gemiddeld 3.000 Megawatt, wat gigantisch is als je beseft dat de gascentrale van Vilvoorde maar 400 Megawatt produceert. Ook Doel 1 en 2 halen elk slechts 500 Megawatt.

Wat zit er in je factuur?

Onze elektriciteitsfactuur bestaat uit verschillende kosten: de energiekost, de nettarieven en heffingen. Het grootste deel van je factuur, de energiekost, blijft afhankelijk van je reële verbruik. Het capaciteitstarief heeft enkel betrekking op een deel van de ‘netkosten’. Dat zijn onder andere de kosten voor het aanleggen, beheren en onderhouden van de elektriciteitsnetten, evenals het vervoer en de distributie van elektriciteit. Voor een gemiddeld gezin bedragen de nettarieven momenteel 18% van de totale factuur. Vandaag worden de netkosten berekend op je globale verbruik: hoe hoger je verbruik, hoe meer netkosten je betaalt. Met het capaciteitstarief betaal je een deel van de nettarieven op basis van de capaciteit die je verbruikt.

Het capaciteitstarief is geen bijkomend tarief. Het is enkel een andere manier om de netkosten te verdelen over alle afnemers. Het merendeel van de factuur blijft dus gebaseerd op het aantal kWh dat je afneemt. Zuinig omgaan met elektriciteit blijft lonen.

Het nieuwe capaciteitstarief zal overigens enkel in Vlaanderen van kracht zijn en dus niet in Brussel en Wallonië. Voor bedrijven bestaat deze regeling al enkele jaren, maar nu breidt het systeem uit naar gezinnen. Het tarief kan wel enkel worden toegepast bij gebruikers met een digitale meter.

Dag-en nachttarieven verdwijnen

Met de introductie van het capaciteitstarief verdwijnt ook het onderscheid tussen het dag- en nachttarief. Voor het energiesysteem is het belangrijk dat vraag en aanbod van elektriciteit voortdurend met elkaar in evenwicht zijn. Om afnemers aan te moedigen ’s nachts elektricteit af te nemen, werd het dag- en nachttarief gecreëerd. Maar ondertussen is het energielandschap in volle verandering. We wekken elektriciteit meer en meer lokaal op, vaak op basis van hernieuwbare energiebronnen zoals zon en wind. Het onderscheid tussen dag- en nachturen is hier niet meer goed op afgestemd. Het zet afnemers niet aan om te verbruiken op momenten dat de zon schijnt of de wind waait en er dus veel elektriciteit voorhanden is. Voor de distributienetbeheerder maakt het weinig verschil of afnemers nu overdag of ‘s nachts verbruiken. De kosten voor de aanleg en het onderhoud van het net blijven hetzelfde. Om ervoor te zorgen dat ook in een veranderend energielandschap de nettarieven de kosten goed weerspiegelen, verdwijnen het goedkopere nachttarief én het duurdere dagtarief vanaf januari 2023. Ook hier heeft dit enkel impact op de netkosten, niet op de energiekosten. Energieleveranciers kunnen dus contracten blijven aanbieden met verschillende energieprijzen voor dag- en nachtverbruik.

Vaststelling piekverbruik

Een digitale meter zal net als bij een trajectcontrole op de weg een gemiddelde van het energieverbruik berekenen. Op het einde van de maand wordt gekeken naar het kwartier waarin gemiddeld de hoogste piek werd bereikt. Het capaciteitstarief brengt het bedrag voor dit kwartier in rekening, waardoor je dus winst kunt maken door je verbruikspiek af te vlakken en de consumptie in de daluren omhoog te trekken. Hoe lager de piek, des te minder je in die maand op je elektriciteitsfactuur moet betalen.

Besparen op je factuur?

Dat kan als je je verbruik spreidt. Sta vooral stil bij de toestellen die het meest bijdragen tot je hoogste piek. Dat zijn in eerste instantie toestellen die over een lange tijd een hoog vermogen vragen, zoals een warmtepomp of een elektrische laadpaal. Kies je ervoor om het gebruik van je laadpaal te spreiden, dan kan je besparen. Je hoeft in ieder geval niet aan comfort in te binden of je dagschema om te gooien. De meeste huishoudelijke toestellen kan je samen aanzetten zoals je dat gewoon bent. Dat zal doorgaans geen grote invloed hebben op je hoogste piek. Heb je toestellen waarvan het niet uitmaakt wanneer je ze gebruikt, bijvoorbeeld een wasmachine of een droogkast? Schakel ze dan niet in tijdens je hoogste piekmoment. Als je daar een gewoonte van maakt, kan je besparen.